بنا بر روایات منقول از پیامبر اسلام(ص) ساختن مسجد فضیلت زیادی دارد.[1] و در کیفیت ساخت آن دستوراتی از طرف شارع مقدس وارد شده که به چند مورد از آنها اشاره میشود:
1. مستحب است مسجد بدون سقف ساخته شده و بلندی دیوارهای آن متوسط باشد.[2]
2. بنا بر مذهب شیعه و سنی نقش و نگار مسجد و دیوارهای آن ممنوع میباشد.[3]
3. مستحب است در مسیر ورودی مسجد وضوخانه ساخته شود و از رفت و آمد بچهها و دیوانهها در مسجد جلوگیری به عمل آید و معاملات خرید و فروش در آن انجام نگیرد.[4]
4. امر چهارم در خصوص مناره مسجد است. و مناره بنا بر آنچه که در صحاح اللغه آمده است به محلی که در آن اذان گفته میشود و نیز به محل گذاشتن چراغ جهت استفاده از نور آن، معنی شده است.[5] در روایات شیعه که فقهاء به آنها اعتماد کردهاند، در چگونگی ساخت مناره گفته شده که ساختن مناره وسط مسجد کراهت دارد و سزاوار است که هم سطح با دیوار مسجد باشد و نیز بلندتر بودن آن از دیوار مسجد مکروه میباشد.[6] در روایتی نقل شده که امام علی(ع) هنگامیکه در مسیر خود منارهای بلند را دید دستور فرمودند تا آن را خراب کنند و فرمود منارهها را از دیوار مسجد بلندتر نسازید.[7]
در نزد اهل سنت نیز بلند بودن منارههای مسجد مخالف سنت و روش سلف شمرده شده و میگویند نباید منارهها آن قدر بلند باشد که بر خانههای مردم اشراف داشته باشد.[8]
اما تعداد مناره که یکی باشد یا دو تا و یا بیشتر در روایات و کتابهای فقهی شیعه و سنی اشارهای به آن نشده است.
لکن چون فلسفه وجودی مناره برای اذان گفتن میباشد، طبیعتاً در هر مسجدی وجود یک مناره جوابگوی این نیاز میباشد.
اما اینکه مسلمانان اعم از شیعه و سنی برای مسجد یک مناره یا دو مناره میسازند، از احکام فقهی آنان نشأت نگرفته، بلکه همانگونه که در ساخت مسجد و شکل و شمایل آن سلیقههای هنری و معماری را به کار میبرند در منارههای آن نیز این سلیقه و ذوقهای هنری اعمال شده است.
مساجدی که دارای دو مناره میباشد. فقط زیبایی و نمود هنری و حفظ تقارن ساختمان مسجد در آن ملاحظه شده و هیچ مبنای شرعی و فقهی ندارد. بلکه ممکن است برخی از مساجد شیعه یک مناره داشته باشد و بالعکس مسجد اهل سنت دارای بیش از یک مناره باشد چنانچه در برخی از مساجد هندوستان و سایر کشورها این امر کاملاً مشهود است. علاوه بر این خیلی از مساجد اصلاً منازه ندارد.
قرآن: مساجد خدا را تنها کسی آباد می کند که به خدا و روز جزا ایمان داشته و نماز بپا دارد و زکات دهد و جز از خدا نترسد ، امید است چنین گروهی از هدایت یافتگان باشد. (توبه آیه 18)
پی نوشت ها:
[1] . شیخ طوسی، محمد، النهایه، ص 108، قم، قدسی، بیتا، و الشوکانی نیل الاوطار ج2، ص 161، بیروت، دارالجیل.
[2] . النهایه، ص 108، و شهید اول، دروس، ج 1، ص 156، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1412 ق.
[3] . النهایة، ص 108، و ابن الاشعث سجستانی، سنن ابی داود، ج 1، ص 110، بیروت، دارالفکر، اول 1410 ق.
[4] . محقق حلی، المعتبر، ج 2، ص 449، مؤسسه سیدالشهداء، بیتا.
[5] . الخطاب الرعینی، مواهب الجلیل، ج 2، ص 95، بیروت، دارالکتب العلمیه، اول، 1416 ق.
[6] . محقق حلی، شرایع الاسلام، ج 1، ص 97، تهران، استقلال و دروس ج 1، ص 156.
[7] . علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج 1، ص 90، تبریز، مکتبه الرضویه.
[8] . مواهب الجلیل، ج 2، ص 94.
